Zemlja zmajeva – prevedeno sa lokalnog đžongkha jezika (Drykyul[1] ) je ime zemlje, male i misteriozne - koja se nalazi skrivena pod oblacima koji okružuju podneblje odnosno vrh sveta jer se ova zemlja nalazi u podnožju Himalaja. Butan se nalazi između dva tigra: Kine i Indije- odvojen indijskom teritorijom od Nepala, na obroncima Himalaja. Pojam “ Butan” potice sa Tibeta, kineske provincije. Reč je nastala od pojma “ Bodovo mesto”[2]. Na drevnom jeziku sanskrtu “ Bothan” ima značenje zemlje na kraju Tibeta jer se Butan nalazi južno od Tibeta.
Butan je kroz periode imao različita imena i jedan od njih je i “ Lho Mo.”[3]
Đžongkha ili Rđžongkha je službeni jezik Butana. „ Kha „ je reč koja znači jezik, a pojam „ Đžong „ označava reč utvrđenje jer se u Butanu nalazi mnoštvo manastira- utvrđenja pa bi doslovan prevod bio jezik zemlje tvrđava. Kao i u mnogim zemljama i u Butanu postoji više različitih dijalekata tako je Đžongkha jezik južnog Butana, a pored njega postoji i jezik Čočanaka, Brokpa, Brokat ... itd. Kao danas latinski kojim se koriste sveštenici rimokatoličke Crkve- Čuke je jezik budističkih sveštenika; koristio se do šezdesetih godina prošlog veka u obrazovanju, a onda je zamenjen Đžongkha jezikom u svim školama i institucijama. Postoji devetnaest jezika na tlu Butana koji pripadaju grani tibeto – burmanskih jezika. Đžongkha jezik je dominantan u zapadnom i centralnom Butanu. Čočanaka jezik je dominantan u istočnom delu ove zemlje.
Butan je parlamentarna Monarhija, a na čelu je kralj iz dinastije Vangčuk. Butanski kralj ima titulu Zmajev kralj. Sadašnji kralj Butana je najmlađi monarh koji sedi na tronu od 2008. godine.[4]
[1] Zemlja zmajeva – ( dragon.eng-zmaj, draco,draconis.latinski- zmaj. Butanci sebe nazivaju pojmom „Drukpa“ – zmajev narod. )
[2] „Bod“ je oznaka za mesto sa ledenom vodom. Reč „Hathan“ označava pojam mesto i otud reč „Bothan“.
[3] Južna zemlja tame.
[4] Jigme IV Singje Vangčuk.
U zemlji groma zmajevog kraljevstva je naziv himne ove tajanstvene zemlje. Evo nekoliko strofa iz ove himne:
“ U zemlji groma zmajevog kraljevstva gde rastu čempresi
utočište od religioznog života i slavne tradicije građanskog života
našao je kralj zmaja, slavni monarh,
čije je postojanje večno, a njegova vladavina veličanstvena
uči nas napredovanju i vodi ka prosvetljenju
neka sija kao Sunce mira i sreće. “
Nacionalni simboli ovog kraljevstva su: zastava, grb, himna i mitski zmaj koji se nalazi i na grbu i na zastavi kao i “driglam namza”[1]. Prema tom propisu svi muškarci nose određen deo odeće tj.tuniku do kolena koja se u Butanu naziva “ gho” . Žene u Butanu nose šaroliku tuniku koja podseća na haljine i koja se tradicionalno naziva “ kira”. Takođe, kao predstavnik ove zemlje je i himalajski čempres dok je nacionalna ptica- vrana, a nacionalna životinja je “ takin”[2].
Zastava Butana je podeljena na dva dela, a u sredini se nalazi zmaj bele boje. Deo zastave- crvene boje predstavlja građanski Butan. Personifikuje Njegovo veličanstvo- Kralja. Drugi deo- narandžaste boje simbolizuje duhovnu tradiciju kao i dva škole u okviru budističke religije. Beli zmaj predstavlja stremljenja stanovnika i njihove karakteristike: lojalnost, patriotizam i snažan osećaj pripadnosti kraljevstvu iako su mnogi drugačije nacije i govore različitim jezicima.
[1] Sistem koji označava kodeks ponašanja,običaja,tradicije,nošnje...itd.
[2] Životinja koja izgledom podseća na mešavinu koze i antilope.
Istoričari smatraju da je zemlja bila naseljena i dve hiljade godina pre naše ere i na postojanje države “južne tame” koja se povezuje sa autohtonom “Mon” religijom kao i na postojanje države “ tame” u kojoj je živeo narod “ Monpa”[1]. U najstarijem periodu na tlu Butana formirane su sledeće države: Lomon Cendendžong,[2]Lomon Khasi[3]. Najraniji pisani tekst je iz sredine VIII veka koji opisuje dolazak budističkog sveca Padme Sambhave[4]. Najranija istorija Butana je skoro nepoznata jer su mnogi ostaci uništeni u požaru koji je zahvatio drevnu prestonicu “ Punakhu” 1827. godine. Na razvoj Butana tokom ranog srednjeg veka uticala je značajno religiozna tradicija.
Butan je sve do XVII veka bio razjedinjen na razne feude sve dok zemlja nije ujedinjena pod vođstvom vojnog i verskog vođe Šabdrunga Ngvanga Namgjala[5]koji je uspeo da odvoji svoju zemlju od tibetanskog uticaja i stvori autohtonu i nacionalnu kulturu. U to vreme Butanom je vladalo nekoliko moćnih ljudi podeljenih po verskoj liniji na različite budističke sekte. 1634. uspeo je da u “ bici četiri lame” pobedi i preuzme vrhovnu vlast. Kasnije, dvor Šabdrunga su posetili evropljani, jezuiti koji su bili na putu za Tibet; oni su ga upoznali sa otkrićima poput vatrenog oružja i teleskopa, takođe su mu ponudili pomoć u borbi protiv Tibeta. Uspostavio je sistem “ Ca Jig” [6]. Posle Šabdrungove smrti došlo je do raspada sistema i građanskog rata, a to su iskoristili Tibetanci koji su izvršili invaziju na Butan uz podršku Mongola. Polovinom XVIII veka Butanom su zavladali vladari iz severo- istočne Indije tj. države Kuč- Behar. Njihova vladavina je trajala skoro jedan vek da bi od 1864 do 1865 trajao rat između Butana i Britanije, poznat kao butanski rat koji je završen porazom istoimene zemlje i potpisivanjem mira u Sinčulu. Sedamdesetih godina XIX veka je došlo do novog građanskog rata između područja Paro i Tongsa pod vođstvom Ugjena Vangčuka koji je bio “ponlop” [7]Tongsa. Ugjen je u tom ratu izašao kao pobednik i uspeo je tokom nekoliko manjih bitaka i ustanaka da ujedini ponovo zemlju početkom osamdesetih godina XIX veka.
1907. Ugjen je postao vrhovni vladar pošto je izabran na skupštini vodećih budističkih sveštenika i vodećih plemićkih porodica. Takođe kao zanimljivost treba istaći da je Butan prva zemlja koja je priznala nezavisnost svog moćnog suseda- Indije 1947.
[1] Domorodačko stanovništvo.
[2] Zemlja sandalovine.
[3] Zemlja četiri puta.
[4] Poznat kao Guru Rinpoče koji je prihvaćen kao „ drugi Buda“.
[5] Ujedinitelj Butana koji je živeo od 1594 do 1651.
[6] Predstavlja dvojini sistem vlasti u kome je vlast podeljena između duhovnog i političkog vođe.
[7] Guverner.
Timfu ili Timpu je danas prestonica ove himalajske države koja se graniči na severu sa Kinom i na jugu sa Indijom. Prestonica se nalazi u centralnom delu zapadnog Butana u dolini Džongkhag. Provincije su podeljene na “ gevoge”[1]. Grad je postao prestonica 1961. Odlučujuća bitka posle koje je Ugjen preuzeo vlast dogodila se bas u Timfuu.
[1] Opštine.
Berislav Kangrga
Butan je kroz periode imao različita imena i jedan od njih je i “ Lho Mo.”[3]
Đžongkha ili Rđžongkha je službeni jezik Butana. „ Kha „ je reč koja znači jezik, a pojam „ Đžong „ označava reč utvrđenje jer se u Butanu nalazi mnoštvo manastira- utvrđenja pa bi doslovan prevod bio jezik zemlje tvrđava. Kao i u mnogim zemljama i u Butanu postoji više različitih dijalekata tako je Đžongkha jezik južnog Butana, a pored njega postoji i jezik Čočanaka, Brokpa, Brokat ... itd. Kao danas latinski kojim se koriste sveštenici rimokatoličke Crkve- Čuke je jezik budističkih sveštenika; koristio se do šezdesetih godina prošlog veka u obrazovanju, a onda je zamenjen Đžongkha jezikom u svim školama i institucijama. Postoji devetnaest jezika na tlu Butana koji pripadaju grani tibeto – burmanskih jezika. Đžongkha jezik je dominantan u zapadnom i centralnom Butanu. Čočanaka jezik je dominantan u istočnom delu ove zemlje.
Butan je parlamentarna Monarhija, a na čelu je kralj iz dinastije Vangčuk. Butanski kralj ima titulu Zmajev kralj. Sadašnji kralj Butana je najmlađi monarh koji sedi na tronu od 2008. godine.[4]
[1] Zemlja zmajeva – ( dragon.eng-zmaj, draco,draconis.latinski- zmaj. Butanci sebe nazivaju pojmom „Drukpa“ – zmajev narod. )
[2] „Bod“ je oznaka za mesto sa ledenom vodom. Reč „Hathan“ označava pojam mesto i otud reč „Bothan“.
[3] Južna zemlja tame.
[4] Jigme IV Singje Vangčuk.
U zemlji groma zmajevog kraljevstva je naziv himne ove tajanstvene zemlje. Evo nekoliko strofa iz ove himne:
“ U zemlji groma zmajevog kraljevstva gde rastu čempresi
utočište od religioznog života i slavne tradicije građanskog života
našao je kralj zmaja, slavni monarh,
čije je postojanje večno, a njegova vladavina veličanstvena
uči nas napredovanju i vodi ka prosvetljenju
neka sija kao Sunce mira i sreće. “
Nacionalni simboli ovog kraljevstva su: zastava, grb, himna i mitski zmaj koji se nalazi i na grbu i na zastavi kao i “driglam namza”[1]. Prema tom propisu svi muškarci nose određen deo odeće tj.tuniku do kolena koja se u Butanu naziva “ gho” . Žene u Butanu nose šaroliku tuniku koja podseća na haljine i koja se tradicionalno naziva “ kira”. Takođe, kao predstavnik ove zemlje je i himalajski čempres dok je nacionalna ptica- vrana, a nacionalna životinja je “ takin”[2].
Zastava Butana je podeljena na dva dela, a u sredini se nalazi zmaj bele boje. Deo zastave- crvene boje predstavlja građanski Butan. Personifikuje Njegovo veličanstvo- Kralja. Drugi deo- narandžaste boje simbolizuje duhovnu tradiciju kao i dva škole u okviru budističke religije. Beli zmaj predstavlja stremljenja stanovnika i njihove karakteristike: lojalnost, patriotizam i snažan osećaj pripadnosti kraljevstvu iako su mnogi drugačije nacije i govore različitim jezicima.
[1] Sistem koji označava kodeks ponašanja,običaja,tradicije,nošnje...itd.
[2] Životinja koja izgledom podseća na mešavinu koze i antilope.
Istoričari smatraju da je zemlja bila naseljena i dve hiljade godina pre naše ere i na postojanje države “južne tame” koja se povezuje sa autohtonom “Mon” religijom kao i na postojanje države “ tame” u kojoj je živeo narod “ Monpa”[1]. U najstarijem periodu na tlu Butana formirane su sledeće države: Lomon Cendendžong,[2]Lomon Khasi[3]. Najraniji pisani tekst je iz sredine VIII veka koji opisuje dolazak budističkog sveca Padme Sambhave[4]. Najranija istorija Butana je skoro nepoznata jer su mnogi ostaci uništeni u požaru koji je zahvatio drevnu prestonicu “ Punakhu” 1827. godine. Na razvoj Butana tokom ranog srednjeg veka uticala je značajno religiozna tradicija.
Butan je sve do XVII veka bio razjedinjen na razne feude sve dok zemlja nije ujedinjena pod vođstvom vojnog i verskog vođe Šabdrunga Ngvanga Namgjala[5]koji je uspeo da odvoji svoju zemlju od tibetanskog uticaja i stvori autohtonu i nacionalnu kulturu. U to vreme Butanom je vladalo nekoliko moćnih ljudi podeljenih po verskoj liniji na različite budističke sekte. 1634. uspeo je da u “ bici četiri lame” pobedi i preuzme vrhovnu vlast. Kasnije, dvor Šabdrunga su posetili evropljani, jezuiti koji su bili na putu za Tibet; oni su ga upoznali sa otkrićima poput vatrenog oružja i teleskopa, takođe su mu ponudili pomoć u borbi protiv Tibeta. Uspostavio je sistem “ Ca Jig” [6]. Posle Šabdrungove smrti došlo je do raspada sistema i građanskog rata, a to su iskoristili Tibetanci koji su izvršili invaziju na Butan uz podršku Mongola. Polovinom XVIII veka Butanom su zavladali vladari iz severo- istočne Indije tj. države Kuč- Behar. Njihova vladavina je trajala skoro jedan vek da bi od 1864 do 1865 trajao rat između Butana i Britanije, poznat kao butanski rat koji je završen porazom istoimene zemlje i potpisivanjem mira u Sinčulu. Sedamdesetih godina XIX veka je došlo do novog građanskog rata između područja Paro i Tongsa pod vođstvom Ugjena Vangčuka koji je bio “ponlop” [7]Tongsa. Ugjen je u tom ratu izašao kao pobednik i uspeo je tokom nekoliko manjih bitaka i ustanaka da ujedini ponovo zemlju početkom osamdesetih godina XIX veka.
1907. Ugjen je postao vrhovni vladar pošto je izabran na skupštini vodećih budističkih sveštenika i vodećih plemićkih porodica. Takođe kao zanimljivost treba istaći da je Butan prva zemlja koja je priznala nezavisnost svog moćnog suseda- Indije 1947.
[1] Domorodačko stanovništvo.
[2] Zemlja sandalovine.
[3] Zemlja četiri puta.
[4] Poznat kao Guru Rinpoče koji je prihvaćen kao „ drugi Buda“.
[5] Ujedinitelj Butana koji je živeo od 1594 do 1651.
[6] Predstavlja dvojini sistem vlasti u kome je vlast podeljena između duhovnog i političkog vođe.
[7] Guverner.
Timfu ili Timpu je danas prestonica ove himalajske države koja se graniči na severu sa Kinom i na jugu sa Indijom. Prestonica se nalazi u centralnom delu zapadnog Butana u dolini Džongkhag. Provincije su podeljene na “ gevoge”[1]. Grad je postao prestonica 1961. Odlučujuća bitka posle koje je Ugjen preuzeo vlast dogodila se bas u Timfuu.
[1] Opštine.
Berislav Kangrga
